به نقل از «ایران اکونومیست»

رویایی که فیرحی داشت؛ تلفیق حق و آزادی

تاریخ انتشار: ۲۱ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۳۹۲۲۹۰

دکتر فیرحی باور داشت وظیفه تلفیق حق و آزادی بر عهده جامعه مدنی و دولت است. از دید وی، در دولت‌های جدید تحولات مهمی رخ داده از جمله گسترش خارق‌العاده این نهاد و ورودش به حوزه رفاه، آموزش، اقتصاد، سلامت، صنعت و ... که بسیار فراتر از وظایف سنتی در دولت قدیم برای اجرای احکام شرعی به چشم می‌آید.

وظایف جدید دولت از دید فیرحی بیش از آنکه در حوزه احکام شرعی باشد در قلمرو حقوق شهروندی است و ناگزیر به سازوکارهای نظارتی موثر شهروندان نیاز دارد

اداره کل پژوهش و بررسی‌های خبری ایران اکونومیست در تلاش است تا در سلسله مطالبی یاد و اثر استادان و پژوهشگران ایران اسلامی را که بر اثر بیماری کرونا از دنیا رفتند، زنده کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در همین ارتباط در گزارشی پژوهشی با عنوان «متفکری نواندیش با دغدغه حق‌گرایی و اصلاح سیاسی» به بررسی حیات علمی و و آثار دکتر «داود فیرحی» پرداخته شد.

دکتر «حسن سلامی» پژوهشگر و روزنامه‌نگار یادداشتی را که در ادامه می‌خوانید را در مورد دکتر فیرحی به نگارش درآورده است:

«داوود فیرحی» پژوهشگر و نواندیش دینی که بامداد بیست و یکم آبان‌ماه ۹۹ به «علت» کرونا جان داد، در حیات علمی و عملی خویش رویاهایی داشت که آشتی سُنّت و مدرنیته (نوگرایی)، فقه و جمهوریت، شورا و دموکراسی به ویژه تلفیق حق و آزادی، مهم ترین آن‌ها به حساب می‌آیند.

فیرحی در مجموعه آثار خود از جمله کتاب فقه و سیاست در ایران معاصر، سه مفهوم متفاوت از «حق» در ادبیات و اندیشه اسلامی را از هم تفکیک می‌کند:

الف- مفهوم کلامی حق به معنای حقیقت

ب- مفهوم اخلاقی حق به معنای «درست و سزاوار»

ج- مفهوم فقهی حق به معنای سلطه اعتباری، یعنی سلطه اعتباری انسان بر غیر، اعم از مال و شخص یا هر ۲ که اغلب امری اجتماعی است.

از منظر مرحوم فیرحی «اصالت آزادی و حریت» امری عقلی و بنابراین پیشادینی است و نیازی به حدیث و تشریع شرع ندارد. طبق این اصل، مبنا در انسان «اصالت حریت» و در اشیاء و اموال «اصالت مِلکیت» است

هم‌چنین از دیدگاه او، سه مفهوم متفاوت از «آزادی» در ادبیات و اندیشه اسلامی وجود دارد:

الف- مفهوم کلامی آزادی که ناظر و ناشی از درکی هستی‌شناسانه از ماهیت انسان و اختیار او است.

به نظر فیرحی، شیعیان از نظر کلامی جزو «عدلیه» هستند و عدلیه در جدال جبر و اختیار، البته بر مدار اختیار می‌چرخد. بدین‌سان، پذیرش عدل الهی، شیعه را ناگزیر به قبول آزادی (اختیار و حریت) می‌کند.

ب- مفهوم اخلاقی آزادی به معنای بنده دیگران نبودن، زیرا خداوند، انسان را آزاد آفریده است. هم چنین به معنای «از فرومایگی پرهیز داشتن و آن چنان زندگی کردن که بین تو و خداوند صاحب نعمتی وجود نداشته باشد». در این مفهوم از آزادی، انسان در همه فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی - به جز در حوزه محرمات شرعی- آزاد است.

ج-  مفهوم فقهی آزادی، نخست به عنوان یک «قاعده» یعنی که هر انسانی آزاد است و خداوند کسی را غیر آزاد خلق نکرده است. دوم به مثابه یک «اصل» که مرجع عقل عملی است که در حالت شک جاری می‌شود. یعنی «اصل در انسان این است که آزاد باشد و هرگاه شک و تردیدی وجود داشته باشد که آیا شخصی آزاد است یا بنده و بندگی‌اش اثبات نشده باشد، اصل بر آزادی او است».

از منظر مرحوم فیرحی «اصالت آزادی و حریت» امری عقلی و بنابراین پیشادینی است و نیازی به حدیث و تشریع شرع ندارد. طبق این اصل، مبنا در انسان «اصالت حریت» و در اشیاء و اموال «اصالت مِلکیت» است.

این پژوهشگر ِحوزه اندیشه سیاسی اسلام باور داشت وظیفه تلفیق حق و آزادی بر عهده جامعه مدنی و دولت (به معنای مجموعه قوا) است و در دولت‌های جدید تحولات مهمی رخ داده است که مهمترین آن ها گسترش خارق‌العاده این نهاد و ورودش به حوزه رفاه، آموزش، اقتصاد، سلامت، صنعت و... است که بسیار فراتر از وظایف سنتی در دولت قدیم برای اجرای احکام شرعی است. این وظایف جدید بیش از آنکه در حوزه احکام شرعی باشد در قلمرو حقوق شهروندی است و ناگزیر، نیازمند سازوکارها (مکانیسم‌ها) ی نظارتی موثر شهروندان است.  

ویروس کرونا عاطفه ندارد و بویی از مهر و شفقت نبرده است. این ویروس اجازه نداد که فیرحی میانسال به رویاهایش در ایران دست یابد اما او کتاب‌هایی را از خود به یادگار گذاشته به این امید و رویا که در این کتاب ها، دانشجویان و پژوهشگران چیزهایی بخوانند که هستیِ خود، جامعه و حکومتشان را دگرگون کند.

  منبع: خبرگزاری ایرنا برچسب ها: ویروس کرونا ، رشته علوم سیاسی ، داوود فیرحی ، استادان دانشگاه ، دانشگاه تهران

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: ویروس کرونا رشته علوم سیاسی داوود فیرحی استادان دانشگاه دانشگاه تهران احکام شرعی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۹۲۲۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اهمیت دوچندان صنعت نفت با فرهنگ‌سازی و اثرگذاری در حوزه هنر

مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز با بیان اینکه باید به‌سوی هنر در نفت بازگردیم، گفت: نقش قابل توجه و مؤثر نفت در فرهنگ‌سازی و اثرگذاری در حوزه هنر اهمیت این صنعت را دوچندان کرده است.

به گزارش شانا به‌نقل از شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، علیرضا دانشی در نشست هم‌اندیشی فعالان عرصه هنری، فرهنگی و گردشگری مناطق نفت‌خیز جنوب، هنر را نشئت‌گرفته از قلب و روح انسان دانست و گفت: بهترین هنرمند در عالم خداوند متعال و خالق هستی است، زیرا جهان را به زیبایی و درستی خلق کرد و در اختیار بشر قرار داد و سپس هنر را در وجود انسان نهادینه کرد.

وی با تأکید بر اینکه در تعریف و چیستی هنر و هنرمند باید کوشید، افزود: بدون شک هنری مورد توجه است که معرفت انسانی بر آن صحه بگذارد و سبب تعالی روح انسان شود. در این صورت می‌توان به هنری ماندگار دست یافت که موجب عزت، اتحاد و بالندگی ملت و دولت شود.

مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب انقلاب اسلامی را برکت جوشش درونی خلق دانست و بیان کرد: انسان‌هایی که در صحنه میدان‌داری انقلاب اسلامی حاضر بودند، روح لطیفی داشتند و هنرشان به خلق انقلاب اسلامی منجر شد.

دانشی تصریح کرد: هر هنری که به بالندگی، طراوت و ارزش‌دهی به حرکت عظیم انقلاب اسلامی منجر شود ارزشمند خواهد بود، ازاین‌رو هر کسی را نمی‌توان هنرمند نامید. درحقیقت، هنرمند کسی است که به معرفت انسانی ارزش دهد.

وی با بیان اینکه در عرصه هنری نیازمند ایجاد جبهه فرهنگی هستیم، افزود: امروز که ندای جمهوری اسلامی در همه عالم پیچیده است، چشم اقصی‌نقاط مختلف جهان بر ماست، ازاین‌رو به پشتیبانی این حرکت عظیم انقلاب اسلامی، هنر نیز باید به‌سمت این صنعت متمایل شود.

مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب ادامه داد: صنعت نفت تاریخی ۱۱۵ساله دارد. این صنعت به همان صورت که مایه اقتدار و ارتقای اقتصاد بوده، در عرصه‌های فرهنگی نیز خوش درخشیده و حضور انسان‌های شاخص و ارزشمند در آن، گواهی بر همین مدعاست.

دانشی با بیان اینکه باید به‌سوی هنر در نفت بازگردیم گفت: البته مقصود تنها نفت نیست، اما نقش قابل توجه و مؤثر نفت در فرهنگ‌سازی و اثرگذاری در حوزه هنر اهمیت صنعت نفت را دوچندان کرده است، به‌طوری که اگر نفت در بحث‌های مختلف به پیشرفت برسد، می‌تواند بر جامعه پیرامونی خود نیز اثر بگذارد.

وی با تأکید بر ضرورت تفکر برای خلق هنر فاخر گفت: اگر تعقل فاخر انجام نشود هنر هیچ ارزشی ندارد. دنیای استکبار مجمع‌ها و دکترین فکری دارد که به عملکرد بیرونی آن منجر می‌شود، ازاین‌رو باید طرح نو انتخاب کنیم.

مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به رشد خانه‌های فکری و محتوایی با استفاده از ظرفیت خانواده بزرگ نفت اشاره و تصریح کرد: درباره خلق هنر فاخر باید تفکر کرد و سپس تصمیم‌های حاصل را به میدان آورد. در این زمینه خلأ نقشه راه در عرصه‌های گوناگون فرهنگی احساس می‌شود و در صورت تحقق آن شاهد شکل‌گیری اقتصاد هنری مبتنی بر معرفت‌شناسی هستیم که به تولید ثروت برای کشور منجر می‌شود.